“Regels zijn alleen voor sukkels”

Alweer meer dan een jaar “advocaat in ruste”, zoals hierboven achter mijn naam staat. En inderdaad heb ik het afgelopen jaar, probleemloos, hoofdzaak lanterfantend doorgebracht, genietend van de rust, zonder deadlines en nagenietend van mijn feestelijk afscheid.

Veel tijd om te lezen, bijvoorbeeld in die prachtige biografie van Abel J. Herzberg,  bekend advocaat, bekroond schrijver en een wijs man, zoals de titel ook aangeeft: “Een wijze ging voorbij”. Twee sprekers op mijn afscheidsreceptie noemde Herzberg in hun speech. De “keynote speaker”, Trudeke Sillevis Smitt, haalde op mijn verzoek dit citaat aan van Herzberg aan, het was zijn antwoord op een vraag van een Joodse vrouw, tijdens een lezing van hem, vlak na de Tweede Wereldoorlog:

“Wat moeten wij doen om te voorkomen dat onze kinderen weer slachtoffers worden?’ ‘ Herzberg antwoorde: “Dat is het probleem niet, mevrouw. Het probleem is hoe wij kunnen voorkomen dat onze kinderen beulen worden.” (blz. 241)

De Gaza-oorlog was in volle gang, dus actueler kon dit citaat niet zijn.

Pas tijdens mijn zomervakantie kreeg ik die vuistdikke biograaf uit. Een passage die mij aan het denken zetten en die juist nu weer om aandacht vraagt, wil ik u niet onthouden. Het betreft Herzberg’s eigen bijzondere verklaring voor Hitlers Jodenhaat. Meer dan de Joden haatte Hitler de Joodse religie. “Want, -schrijft zijn biograaf, Arie Kuiper-, waar kwamen de zedelijke opdrachten vandaan die hem in de weg stonden? Uit de bijbel! De joden hadden met hun bijbel de Germaanse mens gekneveld en onderworpen, en niet alleen de Germaanse mens, maar de mensen in de hele wereld. ‘Wij zijn barbaren’, zei Hitler. (..) Het is een eretitel. Wij zijn niet in staat rekening te houden met humane  gevoelens. ” (blz. 357). Altijd maar moeten wikken en wegen, me afvragen wat goed en slecht is, nadenken over de gevolgen van mijn woorden en daden. De antisemiet of Hitlers Germaanse mens wil permanente “morele vakantie”.  Weg met het morele kompas. Het zal nu mensen als Trump en Musk als muziek in de oren klinken.

“Regels zijn alleen voor de sukkels die zich eraan houden.” stond boven een recensie van Aimée de Jonghs prachtige verstripte hervertelling  (graphic novel) van William Golding’s klassieker “Lord of the Flies”, over die uit de hand gelopen poging van een groep kinderen die na een vliegtuigongeluk moeten zien te overleven op een tropisch eiland. De recensente Toef Jaeger maakt aan het slot van haar recensie in de NRC een mooie vergelijking met de hedendaagse politiek, waar zij schrijft:

“Jacks groep blijft bij elkaar door de angst levend te houden, alleen is de prijs hoog: de ‘democratische’ Ralph, de ‘wetenschappelijke’ Piggy en de ‘voor verbeelding openstaande’ Simon moeten opgeruimd worden om ruimte te geven aan Jacks nieuwe waarheid. Het doet er niet toe of die waar is, op feiten is gebaseerd of ethisch verantwoord, zolang de meerderheid maar gelooft dat hij met oplossingen komt voor iets dat de jongens ervaren. Het slot van de roman bevestigt dat vernietiging altijd sneller en makkelijker gaat dan het opbouwen en vooral het instandhouden van een samenleving, zeker in een wereld waarin zoals Golding schrijft ‘gezond verstand gewoon niet meer telt.” 

Te veel politici en andere machthebbers (zoals Musk en Zuckerberg) in binnen- en buitenland lijken, in ruil voor (meer) macht, hun individuele moraal met vakantie te hebben gestuurd, van sommige vraag je af of ze die ooit hadden, maar hoe dan ook doe hun dat niet na.

Stuur je individuele moraal nooit met vakantie!