Het is de beginregel van het strijdlied van de arbeiders, “De Internationale”, eind negentiende eeuw. De tijd waarin die oproep nodig was, lijkt ver achter ons te liggen. Karl Marx en zijn communistische volgelingen kregen ongelijk van de geschiedenis. De arbeider kreeg het niet steeds slechter, maar juist steeds beter.

De vrijemarkteconomie van het kapitalisme leek na de Tweede Wereldoorlog het pleit te hebben gewonnen. De val van “de muur” onderstreepte dat nog eens. Maar met de val van de muur leek het belang van “de Derde weg” weggevallen. Van die door de  Nederlandse polder uitgevonden middenweg, tussen het harde Amerikaanse kapitalisme en het communisme van het Oostblok, is weinig over. Ook het motto van het kabinet Den Uyl, midden 70’er jaren: “spreiding van kennis, macht en inkomen”, lijkt geschiedenis. De macht bleef bij de markt en een machtige marktmeester wordt node gemist. De markt creëerde daarom haar eigen monsters, de bureaucratie, de technocratie.

In alle sectoren van de markt en zelfs bij publieke instellingen werd efficiëntie met de daarbij behorende protocollen en controle door managers hoger aangeslagen dan vakdeskundigheid. Journalist Marcel ten Hooven verzuchtte in zijn artikel in “De Groene Amsterdammer” onlangs: Was “wie het weet mag het zeggen” nog het parool van de oudere werkcultuur, nu gold “Wie het meet mag het zeggen”. Van de zorg tot de rechtspraak is de zeggenschap verschoven van de vakbekwame professional naar degenen met verstand van procesmanagement en kostenbeheersing, van controlemethodes, prestatiemetingen en functioneringsgesprekken.” Het werk van deze “afvinkers” van checklists, de “bullshitjobs”, zijn “de nieuwe kleren van de keizer” geworden.

Leidinggevenden en ondergeschikten worden, naarmate de betovering van die kleren van de keizer afzwakt, meer en meer ongelukkig, als radertjes in die ongrijpbare technocratische machinerie. Hun positie verschilt ook weinig van die van de “verworpenen der Aarde” uit dat oude strijdlied. De oproep “Slaaf geboor‘nen, ontwaakt! ontwaakt!” houdt daarom zijn betekenis. De nieuwe slaven hebben de loonstijging alleen nog nodig om de “Facebook-sprookjes” na te streven, “meer en mooier”, maar hebben eigenlijk meer behoefte aan betekenisvol werk, ontplooiing en iets voor een ander betekenen. Geluk op de werkvloer en in de managementburelen ontstaat pas als het vertrouwen in elkaars kennis en kunde terugkomt, tezamen met het besef dat je er toedoet.