In een recent nummer van 360 las ik een vraaggesprek tussen de filosoof en politicoloog Mark Lilla en journalist/historicus Gadi Taub. Dat interview verscheen eerder in Ha’aretz Tel Aviv.  Taub interviewde Lilla naar aanleiding van een opiniestuk dat Lilla schreef in The New York Times, getiteld: “The End of Identity Liberalism“. Die titel lijkt ingegeven door een vorm van wishful thinking bij Lilla. Hij meent dat die door hem geconstateerde obsessie met identiteit een generatie narcistische liberalen en progressievelingen heeft voortgebracht die geen weet hebben van de omstandigheden buiten hun zelf gedefinieerde groep. “Echokamer” of “Bubbel” wordt zo’n groep vaak genoemd. In het artikel in Ha’aretz wordt ook Bernie Sanders opgevoerd als iemand die de gevaren ziet van de identiteitspolitiek. Sanders brengt die politiek direct in verband met de klassenverschillen, dus “it’s the economy stupid.”

Armoede en obesitas

Dit weekend vroeg “De Groene Amsterdammer” in een tweet aandacht voor een stuk dat 15 februari 2017 in dat blad verscheen: “Amsterdam, Van hippiestad tot pretpark voor hoogopgeleiden“. Ook dit weekend verscheen in NRC-Handelsblad een artikel over Armoede waarin een direct verband werd gelegd tussen obesitas en inkomen. Op kaartjes van drie grote steden werd getoond in welke stadsdelen percentueel het minste obesitas voorkwam, dat bleken de wijken waar hoge inkomens en de hoog opgeleiden oververtegenwoordigd zijn. In Amsterdam de binnenstad en (Oud-)Zuid. De economie, de klassen van Sanders, zo u wilt,  bepalen dus ook een groot deel van de geografische spreiding van de identiteit.

Balkanisering

Op de site van de Democratische Partij staan 17 verschillende boodschappen voor 17 verschillende identiteitsgroepen. Balkanisering wordt dat hier genoemd en iedereen weet dat groepsvorming altijd en overal, op de Balkan, in Amerika en op het schoolplein buitengeslotenen of vermeend buitengeslotenen kent. Trump’s “forgotten people” bijvoorbeeld. En dan kan je wel weer nieuwe groepjes gaan vormen, maar Nee, zegt, Lilla, de oplossing schuilt erin om los te komen van de obsessie met verschil. Hij spreekt in zijn opiniestuk en in dit vraaggesprek de hoop uit dat de liberalen als antwoord op Trump met een visie komen die verenigt in plaats van verdeelt. “Ze moeten terug naar de basis en leren om ‘wij’ te zeggen, zoals de “wij, het volk”/ “we, the people” uit de Amerikaanse grondwet – ‘wij’ in de alomvattende zin, een ‘wij’ waar alle burgers zich onder kunnen scharen.” Maar hoe verenig je volken, gemeenschappen, die zich celdeling na celdeling, schisma, na schisma, afscheiding, na afscheiding heeft versplinterd tot zeer kleine individualistische fracties?

Identiteitspolitiek=Individualisme

De eerste schisma’s ontstonden in de middeleeuwen en deden geloofsgemeenschappen van elkaar afscheiden. Uit het recente verleden kennen we in Nederland nog de verzuiling. Maar met het verdwijnen van de zuilen kwam de behoefte aan individualisering en profilering. En het eigenaardige feit doet zich voor dat die individualiseringsbehoefte en de groepsvorming van identiteitspolitiek hand in hand gaan. Taub vermeldt ook dat identiteitspolitiek iets misleidends heeft. “Het lijkt of er wordt gehamerd op ‘wij’ in plaats van ‘ik’, maar in feite is het kloppende hart van de identiteitspolitiek een verregaand individualisme. Dat is ook de reden dat er binnen elke groep subgroepen ontstaan….” (celdelingen tot je inderdaad weer als één individu overblijft).

Verbod “mij” van buitenaf te definiëren

Kijk bijvoorbeeld eens naar de identiteiten op het gebied van seksuele geaardheid. Heel vroeger spraken we “slechts” over hetero’s en homo’s en nu is de afkorting LGBT alweer achterhaald omdat queers/questioning, intersex and asexual  “geen identiteit” geeft dus spreken we nu over LGBTQIA. Dat weinigen die afkorting kunnen onthouden speelt geen rol. En ook de groepen die in deze letters vertegenwoordigd zijn, kunnen en moeten eigenlijk weer onderverdeeld worden. “Want onder dit alles schuilt”, aldus Taub, “het principiële verbod om “mij” om wat voor manier dan ook van buitenaf te definiëren. Elke poging om te kijken naar wat twee individuen bindt is daarmee een ontkenning van hun volstrekt unieke zelfdefinitie.”

Celdelingen vernietigen uiteindelijk het weefsel dat een gemeenschap bijeen houdt.