Volledig citaat van Coos Neetebeem  (pseudoniem van Drs. P, werkelijke naam: Heinz Hermann Polze, in 2015 overleden ):

“Rozen verwelken en schepen vergaan. Dus lig niet te melken maar doe er wat aan.”

In mijn artikel “De Tragedie van de Meenthe” voort het eerst gepubliceerd in ’t Journaaltje (destijds? het personeelsblad gemeente Weststellingwerf) schreef ik:

“Mark Rutte haalde in 2009 De Torcqueville aan die beschreef wat in Amerika gebeurde als daar een boom over de weg valt. Dan komen de mensen uit de huizen te voorschijn hakken hem in stukken en ruimen hem op.

De Fransen daarentegen, aldus nog steeds De Torqueville, lopen in zo’n geval, massaal nar de burgemeester en eisen dat die boom wordt weggehaald. Rutte concludeert daaruit wij ons geluk te veel in handen van de staat leggen, terwijl, zo eindigt die dan: Wij liberalen weten dat daar het geluk niet ligt.”

Onze pursuit of Happiness

Misschien ligt het er wel  maar soms moet je niet wachten tot je dat geluk van de overheid ook krijgt.  Het was een van Rutte’s eerste stappen van de verzorgingsstaat richting participatiemaatschappij.

Maar die eigen verantwoordelijkheid geldt niet alleen voor onze pursuit of Happiness. Zie de trits uit de Amerikaanse Declaration of Independence :”Life, Liberty and the pursuit of Happiness“, maar ook voor de samenleving waarin wij willen leven.

De “internationale knipselkrant”  360 koos “Over Tirannie” van Timothy Snyder tot één van de 5 beste non-fictie boeken van 2017. Ook over Snyder schreef ik in een eerder blog:

“Wie in de waarheid gelooft moet terugvechten” stelt de Amerikaanse historicus Timothy Snyder (Zie De Groene Amsterdammer 8 februari 2017). Laat onwaarheid niet onweersproken. Blijf nadenken, wees steeds kritisch en doe ook niet aan doorgeschoten zelfcensuur.

Net als in Plato’s tijd zijn er ook nu weer demagogen

En dat geldt voor gehele samenleving, die behoeft actieve verdediging. Niet voor niets begon Snyder zijn boek of eerder pamflet met:

“De geschiedenis herhaalt zich niet, maar bevat wel lessen. De Founding Fathers trokken bij het opstellen van de Amerikaanse Grondwet lering uit de geschiedenis die ze kenden. Ze keken hoe oude democratieën waren vervallen tot een oligarchie of wereldrijk om te voorkomen dat de democratische republiek die hun voor ogen stond zou instorten. Ze kenden Aristoteles’ waarschuwing dat ongelijkheid instabiliteit baart, en Plato’s opvatting dat demagogen de vrijheid van meningsuiting gebruiken om zichzelf als tiran op het schild te hijsen.” Deze vrije vertaling van het voorwoord nam ik over van  Jelmer Mommers van “de Correspondent“.

Net als in Plato’s tijd zijn er ook nu weer demagogen die de vrijheid van meningsuiting gebruiken om zichzelf als tiran op het schild te hijsen.  De lessen die Snyder trekt uit de geschiedenis van de 20ste eeuw, lessen die hij de lezer ook wil meegeven, zijn mooi beschreven in dit artikel van NRC .

Stap uit je bubbel

De voor mij meest aansprekende lessen zijn: Gehoorzaam niet bij voorbaat (Les 1).  Blijf kritisch en zelf verantwoordelijk. 10. Geloof in de waarheid. Een mooie in dit Twitter- en Sociale Media-tijdperk: Maak oogcontact en praat met elkaar, hij spreekt van “small talk” . Het NRC artikel beschrijft Snyder’s commentaar bij deze les als volgt: “Dat is niet alleen maar beleefd. Zo houdt u voeling met uw omgeving, doorbreekt u onnodige sociale barrières en gaat u inzien wie u wel en niet mag vertrouwen. Als we belanden in een verklikkerscultuur, moet u zorgen dat u het psychologische landschap van uw dagelijkse leven kent.” Blijf geïnteresseerd en belangstellend ook in de gedachten van mensen met een andere mening. Stap uit je bubbel ( zie mijn één na laatste blog) . Blijf actief betrokken, spreek je uit, kom zelfs in verzet. “Stand out” is les 8 van Snyder, NRC beschrijft Snyders toelichting als volgt: “Iemand moet dat doen. Het is gemakkelijk, in woord en daad, om met de stroom mee te gaan. Het is misschien een vreemd gevoel om iets anders te doen of zeggen. Maar zonder dat onbehagen is er geen vrijheid. En zodra u het voorbeeld geeft, is de ban van de status quo gebroken en zullen er anderen volgen.”

De infantilisering van de burger

Die noodzaak van betrokkenheid en je verantwoordelijkheid nemen vind je ook terug in het boek van de Britse journalist Matthew d’Ancona :

“Post Truth, the new war on truth and how to fight back. Ook hier dus die noodzaak tot verzet. Uit een interview in 360 van d’Ancona haal ik het volgende passage:

“Alle grote retoriek uit het verleden betekende een uitdaging voor de burger. Of je nu naar Lincoln en Martin Luther King kijkt of naar John F. Kennedy en zelfs homoactivist Harvey Milk, al die grote verdedigers van de burgerrechten hadden met elkaar gemeen dat ze betrokkenheid eisten van degenen tot wie ze zich richtten. Denk aan die bekende uitspraak van JFK: “Ask not what your country can do for you – ask what you can do for your country,”

D’Ancona  komt ook met een strenge vermaning:

We hebben door de ICT technieken alle mogelijke middelen om informatie te vergaren en om beweringen te verifiëren, maar we gebruiken die “tools” alleen om te zien wat er vanavond op TV is en wat er op de sociale media gebeurt. “Het gevaarlijkste van deze hele geschiedenis is in mijn ogen de infantilisering van de burger. Wil de burger
zich al dan niet als volwassene gedragen? Op die vraag bestaat geen eenvoudig
antwoord.” om te eindigen met: “Dus hoe aantrekkelijk het ook mag lijken om te zeggen: Ze kunnen de pot op, ze mogen geloven wat ze willen maar wij hebben tenminste onze eigen versie van de waarheid”, die vlieger gaat gewoon niet op.”

Kom in verzet neem je verantwoordelijkheid

Eerder zij hij net als vele anderen over identiteit en de waarheid:                                      “Maar tegenwoordig kan iedereen zijn standpunt bijna voor niets over het voetlicht brengen. Dat is een goede zaak als je in de vrijheid van de mens gelooft, maar het betekent ook dat mensen niet alleen sterker geneigd zijn zich een op maat gemaakte
identiteit aan te meten, maar ook recht menen hebben op een op maat gemaakte waarheid. Dat is begrijpelijk, maar tegelijkertijd is het een sociale onmogelijkheid omdat de waarheid een verbindende kracht bezit. Het is uiteindelijk de erkenning van onveranderbare feiten die een samenleving mogelijk maakt.”

Dus denk niet “ze kunnen de pot op” of “ze doen maar” waarbij met “ze” vaak een of andere overheid of autoriteit bedoeld wordt, maar “doe er wat aan”, kom in verzet neem je verantwoordelijkheid. Uiteindelijk kan alleen het volk, de burger, de democratie, of breder, een rechtvaardige samenleving in stand houden en verdedigen. Graag had ik de infantilisering van de burger er nog bijgehaald. Een andere keer.