In de column “commentaar” in de Leeuwarder Courant van zaterdag 13 oktober 2018 deed de hoofdredacteur Sander Warmerdam het voorkomen  alsof de hele affaire rond de #blokkeerfriezen een realistische “preformance act” in drie bedrijven was, georganiseerd en bedacht door LF2018 . Eerste bedrijf, de blokkade 18 november 2017.  De rechtszaak van vrijdag jl. met de eis van het OM als tweede bedrijf . Het derde bedrijf laat nog op zich wachten, tot 5 december.  Warmerdam sloot zijn commentaar, getiteld  “Bevragend” af met: “Hoe groot is het vermogen tot dialoog in het versplinterde Friesland? Dat is de echte test voor de iepen mienskip ”

Mienskip, gemeenschapszin en identiteit hebben een soort haat-liefde relatie. Eerder schreef ik al eens een blog over “Identiteit” . Om “erbij te willen horen”, om erkent te worden, vereenzelvig je je, identificeer je je met een bepaalde groep. En om de groep, als groep in stand te houden sluit die groep “de ander” weer uit. Gelijkgezinde Friezen sluiten zich bij elkaar aan om vervolgens tegen de ander te zeggen: “Tot hier en niet verder” #blokkerfriezen. En dat lijkt dan weer een vorm van uitsluiting. Op meer speelse wijze nemen de supporters van de Friese clubs Heerenveen en Cambuur ook zo’n houding tegenover elkaar aan door over elkaar te spreken als van DKV (dertig kilometer verderop) en de die-hard fans van beide clubs rijden liever meer dan 30 km om, om maar niet binnen de gemeentegrens van de rivaal te hoeven komen. Een onschuldige vorm van “uitsluiten”

De Amerikaanse socioloog, politicoloog en filosoof, Francis Fukuyama, beschrijft, in zijn nieuwste boek, “Identity: The demand for Dignity and the Politics of Resentement”, verontrustender  vormen van identiteitspolitiek.  Uit het interview dat Casper Thomas van “De Groene Amsterdammer” met Fukuyama had, gepubliceerd in De Groene nr. 41 van dit jaar, tekende ik het volgende op.

Fukuyame ziet de waardering voor de democratische rechtstaat afnemen. Interviewer Thomas, vat Fukuyama’s theorie zo samen: geld, macht en seks zijn belangrijk, maar de mens kan niet zonder erkenning van de identiteit die hij zichzelf toedicht. En om die erkenning te bereiken zijn we bereid veel op te offeren. Met Joni Mitchell zou je kunnen verzuchten: “Don’t it always seem to go That you don’t know what you’ve got Till it’s gone.”  (Big Yellow Taxi) Zoals vissen het water pas missen als ze op het droge liggen, zo missen wij in het Westen onze lang bevochten democratische vrijheden pas nadat wij die langzaam maar zeker hebben ingeruild voor erkenning. “In de strijd om die erkenning zijn we bereid een hoop in de waagschaal te leggen: veiligheid, rechtvaardigheid en op dit moment de democratie, concludeert Fukuyama. Een variant op Bertolt Brechts “Erst kommt das Fressen, und dann kommt die Moral” lijkt deze eeuw te zijn: “Eerst de welvaar, en die hebben we bereikt, en daarom nu de erkenning”.  

Warmerdam noemde noemde Jenny Douwes, de moderne Jeanne d’Arc, de onverzettelijkheid zelve. Ja, onverzettelijk zijn ze allemaal, de charismatische leiders van de Identiteitsbewegingen, zowel de plaatselijke als de regeringsleiders.

Over identiteit valt immers niet polderen of te onderhandelen. Fukuyama noemt in een adem: Vladimir Poetin, Recep Tayyip Erdoğan, Viktor Orbán, Jarosław Kaczyński en Rodrigo Duterte.  De Brexit ziet hij ook in het licht van de identiteit. “Culturele behoeften winnen het telkens van economische logica. Mensen zijn bereid welvaart in te leveren, als ze daarmee het idee hebben dat wie ze zijn beter tot hun recht komt. Ook hier dus “erkenning.

Nu hebben we de belangrijkste figuur die erkenning nastreeft ten koste van de gehele wereldorde natuurlijk nog niet genoemd:  “De aanval op de democratie is het werk van charismatische politici die claimen een directe band met het volk te hebben. Daarom zijn ze anti-institutioneel. Trump, daar heb je hem,  zei bij zijn aankondiging als presidentskandidaat dat alleen hij de problemen van Amerika begreep en dat hij alleen ze kon oplossen. Vanuit die redenering is tegen Trump zijn ook een aanval op het Amerikaanse volk. En dus valt hij systematisch alles aan dat hem tegenwerkt: de pers, de FBI, het ministerie van Justitie, de bureaucratie.” Trump-stemmers krijgen, zo concludeert interviewer Thomas,  bevestiging van hun identiteit, in ruil voor het opgeven van hun democratie.

Op globaal niveau lijkt de vraag van Warmerdam, gesteld in zijn commentaar deze zaterdag, te moeten luiden: “Hoe groot is het vermogen tot dialoog in deze versplinterde wereldorde ? Dat is de echte test voor de iepen mienskip“, die wij met z’n allen als wereldburgers vormen.