Winston Churchill grossierde in dit soort “one liners”. Deze uitspraak wordt nu veel geciteerd in stukken over wat wij moeten na deze COVID-19 crisis. En er verschijnen momenteel veel van dit soort stukken. Een artikel in “De Groene Amsterdammer” met de kop “Tijd voor een nieuw jubeljaar”, in “De Correspondent” verscheen “Het tijdperk van het neoliberalisme loopt ten einde. Wat komt ervoor in de plaats?” van de hand van Rutger Bregman,  wereldberoemd geworden met zijn optreden bij het World Economic Forum over taxes, taxes, taxes).

En de man van “Gratis Geld” een pleidooi voor een basisinkomen, maar daarover later meer.

In de stukken die ik dit weekend onder ogen kreeg, ging het over de noodzaak tot schuldenkwijtschelding, zowel van particulieren als van landen, over een basisinkomen en over de kans ( Never let a good crisis go to waste) om nu te herstellen wat allemaal is stuk gegaan door dat meedogenloos doorvoeren van het neoliberalisme, eerst door de rechts-convervatieve politici als  Ronald Reagan and Margaret Thatcher , maar later ook door hun opvolgers Tony Blair (Labour) en Bill Clinton (Democratische Partij). In ons land voor Wim Kok reden om zijn (sociale) ideologische veren af te schudden.

Wat dat betreft is dit stuk ook weer een soort vervolg op mijn blog: “Een nieuwe lente, een nieuw geluid”

Laten we nu minstens ons kapitalistische systeem, dat wordt aangedreven door (over)consumptie heroverwegen. Van die veel geprezen “derde weg” die ons land zou zijn ingeslagen, na de jaren 60/70 van de vorige eeuw, die weg tussen kapitalisme en socialisme, zijn we ver verwijderd geraakt.

Rebecca Solnit

Maar graag begin ik met een stuk van Rebecca Solnit,  gepubliceerd in de Engelse krant “The Guardian”. Dat essay kreeg van de redactie van “360 Magazine”, het blad dat een vertaalde versie publiceerde, een kop, die speels verwijst  naar een uitspraak van ook weer een beroemd staatsman, Julius Caesar: “Covidi vidi vici”. Dus niet: “Ik kwam, ik zag,  ik overwon” maar “Covid (19)  kwam, zag en overwon.”

Ik begin met haar artikel omdat het zo hoopvol is. “In the midst of fear and isolation, we are learning that profound, positive change is possible.” is de subtitel in “The Guardian”.

Uit de Nederlandse versie van haar essay citeer ik het volgende maar eigenlijk moet iedereen het hele stuk lezen. De Engelse versie zit niet achter een “betaalmuur”  en is hier te vinden.

De Neoliberale tijd

“Ik heb vaak gedacht dat de privatiseringsgolf die onze neoliberale tijd kenmerkt, begonnen is met de privatisering van het menselijk hart, het afzweren van een gevoel van maatschappelijke verbondenheid. Het valt te hopen dat deze gezamenlijk ondergane ramp dat proces kan terugdraaien. Een hernieuwd bewustzijn van hoe wij allemaal verbonden zijn met en afhankelijk zijn van het geheel kan het pleidooi voor reële klimaatmaatregelen kracht bijzetten, omdat we zien dat plotse en ingrijpende veranderingen wel degelijk mogelijk zijn.”

Eerder hoorde ik Marjan Minnesma van Urgenda een soortgelijke conclusie trekken, naar aanleiding van al die Corona-maatregelen die nu zomaar mogelijk blijken.

Basisinkomen

Solnit vervolgt met een citaat van William Wordsworth ( 1770-1850) : en ziet in zijn eeuwenoude woorden een reden om nu voor een basisinkomen te pleiten

‘Ons verdienen en besteden put ons uit’ schreef Wordsworth  iets meer dan tweehonderd jaar geleden. Misschien wordt dit het moment waarop we inzien dat er genoeg voedsel, kleding, onderdak, gezondheidszorg en onderwijs voor alle mensen is – en dat de beschikbaarheid daarvan niet afhankelijk moet zijn van het werk dat je doet en het inkomen dat je hebt. Misschien kan de pandemie ook, voor wie daar nog twijfels over had, een argument worden voor een basisinkomen en goede gezondheidszorg voor
iedereen. Rampen veroorzaken soms een bewustwording die veel in gang kan
zetten.”

Terugkeren naar wat was?

Ze eindigt met:

“Maar ook in een tijd van verdieping voor wie nu veel meer thuis zit, meer tijd alleen doorbrengt en uitkijkt op deze onverwachte nieuwe wereld. We hebben de neiging om emoties in te delen in goed of slecht, blij of verdrietig, maar ik denk dat je ze ook kunt verdelen in diepgaand en oppervlakkig. De jacht op wat voor geluk doorgaat, is vaak een vlucht voor diepgang, een vlucht voor onze eigen zielenroerselen en het lijden om ons heen en niet gelukkig zijn wordt vaak gezien als een vorm van falen. Maar ook in pijn, verdriet en rouw schuilt betekenis, in de emoties die voortkomen uit inleving en solidariteit. Ben je bang en verdrietig, dan is dat een teken dat je ergens om geeft, dat je
verbondenheid voelt.  (…..) Hoop biedt ons het heldere inzicht dat er, met alle onzekerheid die ons wacht, ook conflicten zullen komen die het aangaan waard zijn en die we soms
kunnen winnen. En wat voor deze hoop funest zou zijn, is terugvallen op de overtuiging dat alles beter was voordat deze ramp ons overkwam, dat we alleen maar moeten terugkeren naar hoe het was. Voor veel te veel mensen was ook het leven voor de pandemie allang een ramp van uitzichtloosheid en uitsluiting, een milieu- en een klimaatramp, een ramp van obscene ongelijkheid. Het is te vroeg om nu al te weten wat deze crisis ons allemaal zal
brengen, maar niet te vroeg om op zoek te gaan naar mogelijkheden om dat mede te bepalen. Dat is volgens mij iets waarvoor velen van ons zich nu opmaken.”

Dan nog iets over die artikelen uit De Groene en De Correspondent over gratis geld 

Het artikel in “De Groene Amsterdammer” met de kop “Tijd voor een nieuw jubeljaar”, wordt op de cover van De Groene aangekondigd met “Overleven op Krediet- Waarom de coronacrises massale schuldkwijtschelding onvermijdelijk maakt”. Vooral dat Bijbelse begrip “Jubeljaar” sprak me aan. Volgens moderne uitleg van het Oudtestamentische Bijbelboek, Leviticus 25: 9 en 10 zouden in het Jubeljaar, om de 7 x 7 jaar, alle schulden kwijtgescholden moeten worden. In het artikel van De Groene trof ik deze passage aan:

“Zo’n jubeljaar hielp ook om de schuldenberg in toom te houden, want geldschieters beseften dat er een aanzienlijke kans bestond dat hun lening niet zou worden terugbetaald. Wat daarbij ook hielp was het morele verbod in veel religies op het heffen van woekerrentes: het verdienen van geld met geld werd beschouwd als een zonde. En waar het christendom, met dank aan Johannes Calvijn, na verloop van tijd de teugels liet vieren, verstrekken islamitische bankiers nog steeds rentevrije leningen.”

In het stuk van “De Correspondent” ,  “Het tijdperk van het neoliberalisme loopt ten einde. Wat komt ervoor in de plaats? ” wordt de tendens besproken die ik in mijn blog “Een nieuwe lente, een nieuw geluid” ook al signaleerde. Steeds meer politici en opinieleiders lijken zich openlijk af te keren van dat te ver doorgeschoten neoliberalisme. Toen was het o.a Hugo de Jonge, die vaststellen dat de marktwerking op zijn beleidsterrein, in de zorg dus, was doorgeslagen. Onlangs heeft iedereen Mark Rutte (VVD, ik zet het er maar bij) horen zeggen dat ‘Nederland een land is dat in de kern diep socialistisch is’.  En vandaag 18 mei 2020 zie ik een kop in NRC “Kwijtschelding schulden kwetsbare groepen nodig”. Rutger Bregman, schrijver dus van “Het tijdperk van het neoliberalisme loopt ten einde. Wat komt ervoor in de plaats? ” , haalt met duidelijke verbazing de grootste zakenkranten ter wereld aan:

“In díé krant lazen we op een memorabele zaterdagochtend in april:

“Er zullen radicale hervormingen – die de heersende beleidsrichting van de afgelopen vier decennia omkeren – op tafel moeten komen. Regeringen zullen een actievere rol in de economie moeten accepteren. Zij moeten openbare diensten zien als investeringen in plaats van als kostenposten, en zoeken naar manieren om de arbeidsmarkten minder onzeker te maken. Herverdeling zal weer op de agenda staan; de privileges van de ouderen en de rijken in het bijzonder. Beleid dat tot voor kort als excentriek werd beschouwd, zoals een basisinkomen en vermogensbelastingen, zal in de mix moeten worden opgenomen.”

Hij zal blij verrast zijn dat ook dat “instituut van het kapitalisme”, in een hoofdredactioneel commentaar invoering van het basisinkomen bepleit, al is het in een mix.

Overigens is de rest van dit artikel ook het lezen meer dan waard en ook te beluisteren als podcast, beide alleen voor abonnee’s vrees ik.