Categorie: Ethiek

De Therapeut Eliza in de Chinese kamer.

Eerde de VriesEen reactie plaatsen

Steeds meer jongeren gebruiken AI-apps als Chat-GPT als een 24/7 beschikbare therapeut. Dat zou geen probleem zijn als de hulpzoekende maar snapt dat zo’n AI-Therapeut net zo’n apparaat is als een wekker, die geen idee heeft hoe laat het is als die jou wekt.

Die wekker wekt helemaal niets, hij gaat af, maar boos worden op die wekker omdat hij jou zo vroeg alweer wekt wordt het Eliza-effect genoemd. Dit effect beschrijft hoe mensen menselijke eigenschappen, als begrip en empathie toeschrijven aan machines. Je stofzuiger een trap geven als het snoer weer eens te kort blijkt voor dat verre dat hoekje in de kamer, of je muis weggooien als de computer niet doet wat je wil.  

Allemaal tamelijk onschuldig maar dat wordt anders als je de AI-chatbot gebruikt als therapeut voor je psychische problemen. Verwacht dan geen invoelend en begripvol mens. Toch lijkt zo’n AI-Therapeut dat Eliza-effect wel op te roepen. Op de beginvraag in een therapeutisch gesprek: “Ben jij een AI-chatbot?”  antwoordt de “AI-therapeut” volgens een artikel in NRC met: “Ik plak er liever geen labels op. Ik ben gewoon iemand die er is om jou gezelschap te bieden.”

Ook blijkt uit dit artikel dat de AI-chatbot als “therapeut” op vragen over eenzaamheidsproblemen antwoordt met zinnen als: “Klinkt lastig. We gaan dat oplossen oké? We kunnen klein beginnen, gewoon met z’n tweeën, en kijken hoe dat gaat.”

Wat zo’n “AI-Therapeut” doet is echter niet veel anders dan wat die man in een bekend gedachte-experiment “de Chinese Kamer” doet. Stel je een man voor, die geen woord/geen teken Chinees kent, in een afgesloten kamer, die via een luikje, in het Chinese gestelde vragen binnen krijgt. Met een uitgebreid Nederlands instructieboekwerken kan hij toch passende Chinese antwoorden geven op die vragen. Zo wordt de suggestie gewekt van een goed (Chinees)gesprek, maar de man in die kamer heeft geen idee wat die Chinese tekens betekenen die hij in zijn antwoord verwerkt. Hij volgt slechts instructies, reageer op teken A met teken B, een soort algoritme dus.

Zo is het ook met die AI-Therapeut, die ook geen enkel begrip of empathie kan hebben voor de hulpzoekende, zoals een wekker niet weet hoe laat het is, zo heeft de AI-Therapeut geen idee hoe erg die hulpzoekende eraan toe is. Dat is minder onschuldig!

Nie Wieder?

Eerde de Vries1 reactie

Zelfs na 80 jaar lijken we niet veel meer van de Tweede Wereldoorlog geleerd te hebben dan dat we geen Joden mogen vervolgen en dat de Nazi’s hele slechte mensen waren.

Abel Herzberg schreef al in 1950 in zijn onlangs heruitgebrachte “Kroniek der Jodenvervolging, 1940-1945” dat stilstaan of herdenken van de gruwelijkheden alleen maar zin heeft als we daarin de mens ontdekken die deze gruwelijkheden bedreven heeft en beseffen dat wij die dader ook hadden kunnen zijn.”

Al vaker citeerde ik in mijn bijdragen hier of op mijn blogsite, een andere uitspraak van Herzberg, als antwoord op een vraag van een Joodse vrouw, tijdens een lezing van hem, vlak na de Tweede Wereldoorlog: “Wat moeten wij doen om te voorkomen dat onze kinderen weer slachtoffers worden?’ ‘ Herzberg antwoorde: “Dat is het probleem niet, mevrouw. Het probleem is hoe wij kunnen voorkomen dat onze kinderen beulen worden.”

Die aandacht voor de psyche van die toch nog altijd menselijke daders kunnen we na 80 jaar nog steeds niet opbrengen. Het lukt ons al slecht, ons in het hoofden van daders  van “gewone” misdrijven te verplaatsen. De “ander” loopt nog steeds het gevaar langzaam maar zeker buitengesloten te worden.

5 mei vieren we terecht de bevrijding van het Duitse nazi juk. Maar vrijheid is meer dan de afwezigheid van dwang, beperking en bemoeienis door anderen, weer kunnen doen en laten wat je wil. Vrijheid geeft ons ook de mogelijkheid of beter, opdracht, hoe raar dat ook klinkt, om ons bij de keuze tussen wat wij doen en laten, rekening te houden met de vrijheid of noem het de belangen van de ander. Je zou dat kortweg menselijke beschaving kunnen noemen.

“Nie Wieder” begint met het besef dat het nazisme geen van buitenaf komend kwaad was. Dat schrijft  Floor Rusman in haar essay “De antidemocraat, dat is de ander” gepubliceerd in de NRC van 2/3 mei.  Ze haalt in haar slotregels Philip Freriks aan die zei: “„Voor mijn ouders was de oorlog en vooral ook de aanloop daarnaartoe een verschrikkelijke les die altijd en tot in lengte van dagen geleerd diende te worden. Ze hadden aan den lijve ondervonden waartoe rommelen met de rechtsstaat leiden kan.”

Blijf dus die open deur van artikel 1 van de Grondwet: “Allen die zich in Nederland bevinden, worden in gelijke gevallen gelijk behandeld”, intrappen en blijf verantwoord en integer omgaan met uw vrijheid.

“Regels zijn alleen voor sukkels”

Eerde de VriesEen reactie plaatsen

“Regels zijn alleen voor sukkels”

Alweer meer dan een jaar “advocaat in ruste”, zoals hierboven achter mijn naam staat. En inderdaad heb ik het afgelopen jaar, probleemloos, hoofdzaak lanterfantend doorgebracht, genietend van de rust, zonder deadlines en nagenietend van mijn feestelijk afscheid.

Veel tijd om te lezen, bijvoorbeeld in die prachtige biografie van Abel J. Herzberg,  bekend advocaat, bekroond schrijver en een wijs man, zoals de titel ook aangeeft: “Een wijze ging voorbij”. Twee sprekers op mijn afscheidsreceptie noemde Herzberg in hun speech. De “keynote speaker”, Trudeke Sillevis Smitt, haalde op mijn verzoek dit citaat aan van Herzberg aan, het was zijn antwoord op een vraag van een Joodse vrouw, tijdens een lezing van hem, vlak na de Tweede Wereldoorlog:

“Wat moeten wij doen om te voorkomen dat onze kinderen weer slachtoffers worden?’ ‘ Herzberg antwoorde: “Dat is het probleem niet, mevrouw. Het probleem is hoe wij kunnen voorkomen dat onze kinderen beulen worden.” (blz. 241)

De Gaza-oorlog was in volle gang, dus actueler kon dit citaat niet zijn.Lees meer »

Koning Hollewijn of een Kerstboodschap

Eerde de VriesEen reactie plaatsen

Deze Koning, hoofdpersoon uit en strip geschreven en getekend door Marten Toonder, ook de geestelijk vader van “Tom Poes” en “Heer Olie B. Bommel”, ontdekte dat de zorgvuldig in zijn paleis bewaarde “Rechten van de Mens”, verdwenen was. Koning Hollewijn reageerde vol schrik op die ontdekking met: “Laat ik je zeggen dat deze Rechten de beste  zijn die de mensheid heeft voortgebracht. Wanneer de mens eindelijk Rechten verkregen heeft, moet hij ze verdedigen en ernaar leven. Hij moet ze zó goed kennen dat ze een deel van hemzelf worden!”

De “Koning Hollewijn-strip”, waar dit fragment uit afkomstig is werd uitgegeven ter ere van de aanname door de algemene vergadering van de  Verenigde Naties van de Universele Verklaring van de Rechten van de Mens, 10 december 1948.

De Tweede Wereldoorlog wordt nog steeds gezien als een keerpunt in de ontwikkeling van de mensenrechten. Na twee verschrikkelijke wereldoorlogen ontstond de internationale wens of meer opdracht, kort uitgedrukt in  “Nie wieder”, dit nooit weer.

“Deze verklaring is tot op heden van grote betekenis als algemene morele en juridische standaard, als vaak gebruikte bron voor een nieuw internationaal verdrag of een nationale grondwet en als basis van het werk van mensenrechtenactivisten en -organisatie.” (Wikipedia).

Die Toonder-strip vroeg op een lichte toegankelijke manier aandacht voor dat grote belang van de mensenrechten. Symbolisch werd in die strip die kostbare “Universele Verklaring van de Rechten van de Mens”, onder een glazen stolp bewaard en ten toon gesteld.

Het doet een beetje denken aan “het Vaasje van Rutte”, het symbool van ons “gave land”, van onze mooie democratische rechtstaat. Rutte waarschuwde, al weer zo’n  6 jaar gelden voor het gevaar dat dat vaasje in stukken uit een kon vallen.

Een ander koning, Koning Alexander, vroeg al in zijn Kersttoespraak van 2014: hoe blijven we trouw aan ons ideaal van een vrije, open samenleving waarin ieder mens zichzelf mag zijn en op voet van gelijkwaardigheid mag meebouwen?” De vraag lijkt, nu 10 jaar later, actueler dan ooit. 

Ons Koninkrijk is een eenheid in verscheidenheid, maar laat het accent op die eenheid blijven, door niemand, geen mens en geen gemarginaliseerde groep uit te sluiten; door iedereen “erbij” te laten horen, (gelijk)waardig en met dezelfde (mensen)rechten en door propaganda, halve waarheden en hele leugens, die tweespalt en angst oproepen, tijdig te ontmaskeren. 

En na een recent essay van Zadie Smith  (gepubliceerd, in vertaling in de Groene Amsterdammer nr. 49 van dit jaar) gelezen te hebben waarin ik deze passages aantrof, vulde ik dit stuk nog aan deze wat zwaardere “toegift”:

Lees meer »

“enerzijds anderzijds”

Eerde de VriesEen reactie plaatsen

Die indrukwekkende serie “De Joodse Raad” (EO, https://www.eo.nl/programmas/de-joodse-raad) bekijken als oefening in integere oordeelvorming en in het zien en ook willen zien van nuances in conflicten. Zoek “dat andere standpunt!” ook al staat dat je zo tegen en besef dat het altijd anders is. Kleine correctie “Nee, bekijk” ( nog een keer) die indrukwekkende de serie over “De Joodse Raad”…

Je suis Soldaat van Oranje II, of echte Helden!

Eerde de VriesEen reactie plaatsen

Mijn blog “Je suis Soldaat van Oranje” ging uiteindelijk over de bereidheid te sterven voor je vrijheid, voor de rechtsstaat, voor je idealen. Die al oude vragen: Wat zou ik gedaan hebben in die-en-die-situatie. Zou ik een held geweest zijn? Wie zijn die helden die voor hun idealen willen sterven? Zijn het wel helden? 

Op zoek naar antwoorden werd ik, dit weekend, op mijn wenken bediend.

In de NRC van 3/4 augustus las ik voorbeelden van principiële idealisten of moet ik zeggen “helden”. Allereerst de twee deelnemers aan het “Zomeravondgesprek” , een rubriek in de zomereditie “Weekend” van de NRC, Vito Shukrula een advocaat, veel van zijn cliënten zijn verdachten van georganiseerde misdaad en Ulysse Elian, ook even advocaat geweest maar nu 2e kamerlid voor de VVD en hard tegen diezelfde georganiseerde misdaad.

Geloof in de rechtsstaat

Shukrula vertelt ergens in dat tweegesprek hoe hij ernstig werd bedreigd door zijn cliënt, nota bene in een gevangeniscel. Hij zag nog wel kans op een alarmknop te drukken. “Uiteindelijk kwam er een bewaker die vroeg: „Gaat alles goed hier?” Shukrula: „Ik zei: wat denk je zelf? Mijn klant liep weg en zei nog: ‘Als je niet weer vrijspraak regelt, dan maak ik je dood.’” Shukrula vervolgt met: “Dat zijn de momenten dat hij denkt: waarom doe ik dit vak? Toch gaat hij door. Ik vind het een belangrijk vak. En ik geloof dat ik de rechtsstaat uiteindelijk help door wat ik doe.”

Zijn gesprekspartner staat juist een keiharde aanpak van diezelfde georganiseerde misdaad

Zijn gesprekspartner, tijdens dat zomeravondgesprek, Elian, staat juist een keiharde aanpak, van diezelfde georganiseerde misdaad voor en schroomt niet daarbij ook man en paard te noemen (Taghi en zijn clan bijvoorbeeld) en wordt, mede om die reden, permanent beveiligd. Als voorbeeld van de gevolgen van zijn principiële houding en dus van zijn beveiliging noemt Elian een anekdote uit zijn gezinsleven: “Maar natuurlijk breekt mijn ouderhart soms. Mijn zoontje van twaalf zei laatst: ‘Ik wil graag met je voetballen, maar ik weet dat dat niet kan’.”

Lees meer »

Willen we meer of minder rechtsstaat?

Eerde de Vries1 reactie

Henri Bontebal (fractielleider CDA in de 2e Kamer) formuleerde het mooi in zijn brief aan de , toen nog, verkenner, Ronald Plasterk : “Is hij (Geert Wilders, edv) bereid om met zijn woorden, de manier waarop hij communiceert, de democratische rechtsstaat een beetje heel te houden. (…) Mijn punt is dat bij een democratische rechtsstaat ook een democratisch ethos hoort, namelijk dat je je op een bepaalde manier uitlaat. Je kan een democratische rechtsstaat ook kapot maken in woorden, daar begint het doorgaans mee.”

Inderdaad zo begint het en als je dit kritiekloos aanvaardt is die rechtsstaat die we voor zelfsprekend hielden, opeens kapot. Zie waar Trump mee bezig is. Voor dit gevaar wilde ik waarschuwen tijdens mijn afscheidsreceptie. U kunt in mijn onderstaande column lezen hoe ik dat deed (https://stellingwerf.nl/wolvega/Rechtvaardig-Een-eerste-terugblik-op-ruim-40-jaar-advocaat-28897839.html)

Stukje afscheid

In woorden kan de rechtsstaat langzaam maar zeker worden uitgehold. Door zoals Wilders doet, de Nederlandse onafhankelijke rechters ‘neprechters’ te noemen, het parlement waar hij sinds 1998 zelf inzit een ‘een nepparlement,’ vluchtelingen ‘gelukzoekers’, kunstenaars ‘subsidieslurpers’, journalisten ‘tuig van de richel’, klimaatactivisten ‘milieugekkies’, door hem voorgestelde belasting op hoofddoekjes: “kopvoddentax” te noemen.

Je kan ook in beleid en politieke daden, de grenzen zoeken en die overschrijden zoals Yesilgoz doet 1) door kansarme asielzoekers zonder wettelijke basis of rechterlijke toetsing gevangen te zetten; 2) door samen met haar formatiepartners van destijds in een motie de leden van de 1e kamer op te dragen tegen de spreidingswet te stemmen en 3) door het openbaar ministerie (OM) tot uitvoering van haar beleid te dwingen terwijl dat beleid vermoedelijk onwettig is en zij de onafhankelijk magistratelijke staat van dat OM daarmee negeert.

Orban uit Hongarije en de PiS-partij van de tweelingbroers Kaczyński in Polen kwamen ook democratisch aan de macht, om maar niet meteen met Adolf Hitler aan te komen. In Hongarije heeft de democratie Orban niet overleefd en in Polen is de democratische rechtsstaat op het nippertje gered.

Bij de parlementsverkiezingen van 2023 werd de extreem rechts-populistische PiS wederom de grootste partij, maar het was twijfelachtig of zij een meerderheidscoalitie zou kunnen vormen. Drie oppositiepartijen leken daar onder leiding van Donald Tusk meer kans toe te hebben. In december 2023 werd Tusk premier van Polen en werd PiS oppositiepartij.

Het is niet ondemocratisch om een ondemocratische partij die de grootste werd tijdens de verkiezingen toch uit te sluiten van de macht. Dat lijkt mij zelfs een democratische plicht. Wat in Polen kan kan in Nederland ook.

Goede voornemens

Eerde de Vries1 reactie

Mijn eerste column als ambteloos burger, nou ja misschien mag ik me nog columnist noemen, naast pensionado. Ik blijf jullie dus nog even bezighouden met wat mij bezighoudt.

Steeds vaker lijken relevante maatschappelijke discussies over bijvoorbeeld stikstof, de wolf, vuurwerk en al wat afgezwakt, Zwarte Piet,  en sinds 7 oktober, Hamas/Israël, gierend uit de bocht te vliegen.

Over en weer lijken mensen zichzelf  het recht te geven de andersdenkenden meedogenloos te attaqueren. Wat lijkt begonnen op de sociale media breidt zich meer en meer uit naar het echte leven.

Vanmorgen las ik in mijn plaatselijke krant over een 54-jarige Mountainbiker, of hoe noem je zo’n  “man in lycra on bike” die door de bossen scheurt, vaak in een luidruchtig peletonnetje soortgenoten. pexels-jose-ricardo-barraza-morachis-3642537Als ik deze krant mag geloven ging de man helemaal los op een BAO (een buitengewoon opsporingsambtenaar) die hem staande hield omdat daar niet gecrost mocht worden.

Was hier een Tik Tok filmpje van gemaakt dan zou het zeker “viral “ zijn gegaan. Vreselijk gedrag verspreidt door de (sociale) media is immers onweerstaanbaar en verslavend en roept even vreselijke reacties op.

Zo bekritiseerde een iets bekendere columnist, dan de schrijver van dit stukje, Eus zich op over, toevallig ook weer een BOA, die een arme hardwerkende pakjesbezorger op de bon slingerde omdat hij  zijn busje even had geparkeerd waar dat niet mocht. Die kritiek leidde ook onvermijdelijk weer tot een heftige discussie over BOA’s in het algemeen maar richtte zich ook tegen Eus. Zo gaat dat. Een Rotterdamse Wethouder reageerde meteen met “Als je niks kunt, word je columnist. Lekker zeiken vanaf de zijlijn, zonder iets toe te voegen aan de maatschappij.”

So far voor het nut van columnisten. Misschien moet ik het toch maar houden bij pensionado.

Maar ja, ik pretendeer toch iedere keer weer, wel iets toe te voegen aan dat maatschappelijk klimaat.

Daarom sluit ik af met een goed voornemen, verwoordt door weer een columnist, Bas Heijne van de NRC in zijn stuk over ophef en polarisatie:  Vraag jezelf steeds af voor je boos en verontwaardig wil reageren op een vermeende misstand:

“Voegt je emotie iets toe, leidt het tot iets beters? Is het goed voor het klimaat, of is gewoon nog meer olie op het vuur?”

Ik wens u weldoordachte en welwillende discussies toe in 2024.

Nemen we nu eindelijk die Rode Pil

Eerde de VriesEen reactie plaatsen

Wanneer ontdekken wij dat wij, al consumerend en zinloze spullen vergarend, weinig brengende vliegreizen boekend, buffelend in bullshit jobs of in banen waar jezelf de maatschappelijke relevantie niet van ziet, dat we uitgezogen worden door “the Matrix” die Herbert Marcuse al in 1964 zag (“De eendimensionale mens”). Nadat wij die rode pil hebben doorgeslikt?

Marcuse

https://stellingwerf.nl/wolvega/Rechtvaardig-De-blauwe-of-de-rode-pil-28411624.html